Tranh đông hồ

Tranh Đông Hồ là dòng tranh dân gian độc đáo của Việt Nam, mang trong mình nét vẽ của các nghệ nhân làng nghề lâu đời. Khi treo lên tường, bức tranh giúp không gian sống kể chuyện qua những hình ảnh đời sống gần gũi, ước mơ tốt đẹp của người dân. Cùng Artnam tìm hiểu chi tiết về dòng tranh khắc gỗ dân gian này dưới đây.

Tranh Đông Hồ là gì?

Tranh Đông Hồ, hay tranh khắc gỗ dân gian Đông Hồ, là một dòng tranh dân gian nổi tiếng của Việt Nam, có nguồn gốc từ làng Đông Hồ thuộc phường Song Hồ, thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Trong quá khứ, loại tranh này được bày bán chủ yếu vào dịp Tết Nguyên Đán. Người dân nông thôn thường mua tranh để dán lên tường và đến cuối năm sẽ thay bằng bộ tranh mới.

Quy trình làm tranh khắc gỗ Đông Hồ

Tranh Đông Hồ được nghệ nhân Việt vẽ dựa trên một quy trình thủ công sử dụng hoàn toàn các vật liệu tự nhiên. Cụ thể, giấy nền, màu mực và khuôn in đều được tạo từ những nguyên liệu có sẵn trong môi trường sống.

Giấy điệp, loại giấy dùng làm nền trong tranh Đông Hồ, được tạo bằng cách nghiền vỏ con điệp rồi trộn với hồ nấu từ bột gạo tẻ, gạo nếp hoặc bột sắn. Hỗn hợp này được quét lên giấy dó bằng chổi lá thông, tạo ra các đường ganh song song theo hướng quét. Lớp điệp mang lại màu trắng ngà tự nhiên cùng ánh lấp lánh từ các mảnh điệp nhỏ phản chiếu dưới ánh sáng.

Khác với tranh Hàng Trống, Đông Hồ sử dụng màu trầm từ chất liệu trong tự nhiên. Màu tranh chiết xuất từ đa dạng nguyên liệu: sắc đen từ than lá tre, than gỗ xoan hoặc rơm nếp; đỏ nâu lấy từ sỏi son; sắc vàng chiết từ hoa dành dành và hoa hoè; còn màu xanh lục được tạo bằng lá chàm hoặc gỉ đồng. Nhờ việc dùng các nguồn màu bản địa và hạn chế pha phẩm màu nhân tạo đã tạo nên tính mộc mạc và đặc trưng kỹ thuật của dòng tranh dân gian.

Quá trình in tranh yêu cầu độ đều màu và chính xác của từng lớp in. Trước tiên, các lớp màu đậm được in lên bề mặt, tiếp theo là các lớp màu nhạt và cuối cùng là bản khắc nét đen để hoàn thiện bố cục.

Ván in được làm từ gỗ thị hoặc gỗ thừng mực nhờ độ thấm màu vừa phải, giúp duy trì lượng màu đồng đều trong quá trình in. Ngoài ra, mỗi ván đều được gắn hai thanh đinh cố định ở hai đầu nhằm định vị chính xác giữa các lần in và giữa các khuôn khắc khác nhau. Nhờ đó, quá trình sản xuất có thể tạo ra số lượng lớn tranh với chất lượng thống nhất.

Các thể loại tranh Đông Hồ

Nhờ nền văn hóa đa dạng và lịch sử hình thành lâu đời, nội dung và đề tài tranh Đông Hồ được nghệ nhân thể hiện qua nhiều góc nhìn khác nhau. Dựa theo chủ đề, dòng tranh này được phân thành bảy loại chính: tranh thờ, tranh lịch sử, tranh chúc tụng, tranh phương ngôn, tranh truyện, tranh cảnh vật và tranh sinh hoạt.

Mỗi bức tranh đều phản ảnh bản sắc của người Việt qua hình ảnh đời sống thường ngày và các ước vọng về sự sung túc, hạnh phúc. Vì gắn với nội dung tươi sáng và mang tính chúc lành, dòng tranh này thường được chọn để treo trong dịp Tết Nguyên Đán. Bố cục và màu sắc dùng các tông may mắn như đỏ, vàng và trắng, kết hợp yếu tố hài hước nhẹ nhàng để truyền tải thông điệp tích cực trong văn hóa dân gian.

Đặc trưng của tranh Đông Hồ 

Tranh Đông Hồ là sự kết hợp hài hòa giữa hình và chữ, tạo nên bố cục rất riêng. Thơ, câu đối viết bằng Hán tự hoặc chữ Nôm không giúp làm rõ hơn nội dung, truyền tải thông điệp của bức tranh mà còn được đặt ở vị trí hướng ánh nhìn của nhân vật trong tranh giúp tạo sự cân bằng, đối xứng của tổng thể bức tranh.

Giá trị nghệ thuật của tranh Đông Hồ không chỉ ở kỹ thuật chế tác thủ công mà còn là biểu tượng thẩm mỹ truyền thống của nghệ thuật Việt Nam. Tạo hình đường nét đầy đặn nhằm tái hiện nguyên vẹn dấu ấn của các tạo tác cổ, từ dáng hình rồng qua các triều đại hay các họa tiết mái đình làng cổ kính. Vẻ đẹp phồn thực ấy tượng trưng cho ước mong sức sống dồi dào, cuộc sống ấm no và hạnh phúc. 

Không chỉ vậy, độ đậm nhạt của đường nét tạo nên sự thú vị riêng, không thể nhầm lẫn cho từng bức tranh. Các loại nét như nét đơn nét kép, nét băm, nét âm, nét mảng xòe, nét gợi khối… đan xen nhau, khi mềm mại, khi lại rõ nét những vẫn hài hòa tổng thể. 

Ý nghĩa của những bức tranh Đông Hồ nổi tiếng

Tranh gà trống sắc màu rực rỡ và oai vệ, chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc, tượng trưng 

cho ý chí kiên trung, tinh thần bất khuất của trang quân tử nam nhi. Trong văn hoá dân gian, gà trống còn đại diện cho 5 đức tính đẹp của con người: văn (vẻ đẹp – mào gà), vũ (cứng rắn – cựa gà), nhân (biết sẻ chia – luôn gọi đàn khi tìm được mồi), dũng (mạnh mẽ – dám chống lại kẻ thù) và tín (đúng hẹn – báo giờ rất chuẩn mỗi ngày). 

Tranh đám cưới con chuột là một trong những tác phẩm dân gian tiêu biểu mang tính châm biếm sâu sắc, hóm hỉnh, phản ánh quan hệ mạnh hiếp yếu trong xã hội. Để đám cưới diễn ra, chuột phải mang lễ vật cống nạp và cầu xin mèo để yên cho qua. 

Tranh đánh ghen lại mang thông điệp giáo dục những ông chồng trăng hoa, đề cao tính nhẫn nhịn của người vợ và vai trò của người phụ nữ trong đời sống xã họi. 

Tranh hứng dừa thì là tiếng cười tinh tế của dân gian trước sự hơi hớ hênh của các cô gái. Bằng cách vẽ cách điệu khéo léo, những sinh hoạt thường ngày trở nên thú vị, vui tươi và đầy sức sống. 

Ngoài ra, tranh Đông Hồ cũng khai thác khá nhiều về chủ đề lịch sử, về đời sống tâm linh của con người như: tranh Phú quý (em bé tóc trái đào ôm con vật), Vinh hoa (cậu bé ôm con gà trống), Thất đồng (7 cậu bé hái quả hồn nhiên), Tứ tôn vạn đại (4 cậu bé nô đùa bên những dây bầu trĩu quả),…

Tranh Đông Hồ trong xã hội hiện đại ngày nay

Nhờ đặc trưng độc đáo, tranh Đông Hồ trở thành nguồn cảm hứng trong nhiều thiết kế hiện đại. Từ những yếu tố truyền thống này, các nhà sáng tạo đã tạo ra nhiều tác phẩm có cấu trúc hiện đại hơn nhưng vẫn giữ được sự nguyên bản của dòng tranh dân gian.

Hầu hết các sáng tác thiết kế hiện nay thường vận dụng không khí dân gian của tranh Đông Hồ làm nền tảng. Song song với đó, hình thức thể hiện được mở rộng bằng các chủ đề đương đại nhằm đáp ứng xu hướng thẩm mỹ mới nhưng vẫn duy trì cấu trúc văn hóa truyền thống, qua đó cho thấy tính bền vững và khả năng thích nghi của một di sản văn hóa phi vật thể trong đời sống hiện nay.

Ứng dụng trong trang trí nội thất

Trong không gian sống hiện đại, tranh Đông Hồ được tái hiện trên nhiều chất liệu như canvas, gỗ ép hoặc vải bố, mang lại cảm giác ấm cúng và gần gũi. Những bức tranh quen thuộc như “Lợn âm dương”, “Đám cưới chuột”, “Vinh hoa – Phú quý” giúp căn nhà vừa mang nét dân gian vừa hiện đại.

Không chỉ dừng lại ở tranh treo tường, nhiều kiến trúc sư còn ứng dụng in tranh lên tường gạch, gốm, rèm hoặc đèn trang trí. Điều này giúp không gian nội thất Việt thêm phần độc đáo, thể hiện gu thẩm mỹ tinh tế và tình yêu với nghệ thuật dân tộc.

Ứng dụng trong thời trang và thiết kế sáng tạo

Các họa tiết của tranh dân gian Đông Hồ được nhiều nhà thiết kế Việt đưa vào áo dài, túi xách, khăn lụa và cả thời trang đường phố. Hình ảnh dân gian quen thuộc được thể hiện tinh tế, tạo nên nét riêng biệt giữa nhịp sống hiện đại năng động.

Khi vẽ tranh lên vải hoặc in họa tiết thủ công, người thiết kế không chỉ mang lại sản phẩm thời trang độc đáo mà còn tôn vinh văn hóa Việt.

Ứng dụng trong bao bì và thiết kế đồ họa

Ngày càng nhiều thương hiệu Việt sử dụng hình ảnh tranh Đông Hồ trong thiết kế bao bì, tem nhãn, lịch Tết và ấn phẩm quảng bá văn hóa. Những hình tượng dân gian như “Gà trống đại cát” hay “Cá chép hóa rồng” vừa tạo ấn tượng thị giác, vừa truyền tải thông điệp may mắn và thịnh vượng.

Trong lĩnh vực truyền thông, tranh dân gian Đông Hồ còn được cách điệu trên poster, bìa sách và thiết kế đồ họa kỹ thuật số.

Ứng dụng trong du lịch và giáo dục văn hóa

Làng tranh Đông Hồ (Bắc Ninh) đã trở thành điểm đến văn hóa nổi tiếng, nơi du khách có thể tham quan, in tranh thủ công và tìm hiểu quy trình làm tranh truyền thống. Trải nghiệm ấy mang lại sự kết nối sâu sắc với nghệ thuật dân gian Việt.

Trong giáo dục, nhiều trường học đưa nội dung vẽ tranh Đông Hồ vào chương trình mỹ thuật, giúp học sinh hiểu rõ hơn về giá trị văn hóa dân tộc. Qua đó, thế hệ trẻ được nuôi dưỡng niềm tự hào và ý thức gìn giữ di sản quý báu của cha ông.

Mua tranh Đông Hồ ở đâu uy tín, chất lượng?

Artnam Gallery tự hào là đơn vị trưng bày và cung cấp các tác phẩm nghệ thuật Việt Nam đa dạng, từ tranh dân gian truyền thống đến nghệ thuật đương đại.

Nếu bạn đang tìm kiếm một địa chỉ uy tín để sở hữu những bức tranh Đông Hồ chất lượng, đảm bảo được in ấn và phục chế đúng kỹ thuật, giữ trọn vẻ đẹp của di sản văn hóa này, chúng tôi là lựa chọn đáng tin cậy vì những ưu điểm:

• Nguồn gốc uy tín: Chúng tôi cam kết cung cấp các tác phẩm có nguồn gốc rõ ràng, giúp người yêu nghệ thuật an tâm về chất lượng và giá trị lịch sử của từng bức tranh.
• Đa dạng tác phẩm: Ngoài tranh Đông Hồ, Artnam còn là cầu nối giữa công chúng với nhiều loại hình nghệ thuật khác, từ tranh lụa, tranh sơn mài, đến các tác phẩm của những họa sĩ đương đại tài năng.

Những bức tranh Đông Hồ nổi tiếng nhất Việt Nam

Dưới đây là tổng hợp top những bức tranh Đông Hồ nổi tiếng nhất – được xem là tinh hoa của nghệ thuật dân gian Việt Nam, vừa mang giá trị thẩm mỹ vừa chứa đựng ý nghĩa sâu sắc về triết lý sống, niềm tin, và ước vọng của người Việt xưa.

Là dòng tranh dân gian lâu đời nổi tiếng tại Việt Nam, tranh Đông Hồ không chỉ là một tác phẩm trang trí đơn thuần mà còn là nét văn hóa lưu giữ những hình ảnh bình dị, ước mơ hạnh phúc tốt đẹp của người lao động. Hy vọng qua bài viết trên, bạn có thể lựa chọn một bức tranh Đông Hồ làm quà tặng hoặc làm mới không gian sống của bản thân.

Ngoài ra, bạn có thể tham khảo thêm những bức tranh dân gian đẹp khác tại Artnam để có sự lựa chọn phù hợp nhất.