Những bức tranh Đông Hồ ngày Tết mang nét đẹp truyền thống

Tranh Đông Hồ ngày Tết từ lâu đã trở thành nét đẹp văn hóa quen thuộc trong đời sống người Việt. Không chỉ đơn thuần là những bức họa dân gian mang màu sắc tươi sáng, dòng tranh này còn gửi gắm ước vọng về một năm mới sung túc, bình an và hạnh phúc. 

Mỗi dịp Tết đến xuân về, việc treo tranh Đông Hồ trong nhà không chỉ tạo không gian ấm áp, giàu bản sắc truyền thống mà còn thể hiện sự trân trọng đối với những giá trị tinh hoa nghệ thuật dân tộc.

Tranh Đông Hồ ngày Tết là gì?

Tranh Đông Hồ ngày Tết là một dòng tranh dân gian truyền thống của Việt Nam, có nguồn gốc từ làng Đông Hồ (xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, Bắc Ninh). Đây là loại tranh in mộc bản trên giấy dó quét điệp (bột vỏ sò tạo ánh óng ánh), kết hợp với màu sắc tự nhiên từ than tre, lá chàm, vỏ sò, gỗ vang… tạo nên gam màu tươi sáng, bền đẹp.

Vào dịp Tết cổ truyền, người dân thường mua tranh Đông Hồ để treo trong nhà với mong muốn đón tài lộc, may mắn và bình an.

Giới thiệu về tranh Đông Hồ ngày Tết

Tranh Đông Hồ ngày Tết là dòng tranh dân gian truyền thống nổi tiếng của Việt Nam, ra đời từ làng Đông Hồ thuộc huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh – vùng quê trù phú giàu bản sắc văn hóa. Dòng tranh này hình thành từ thế kỷ XVI, phát triển thịnh vượng nhất vào thế kỷ XVII-XVIII và trở thành một phần quan trọng trong dịp Tết cổ truyền của người Việt.

Vào mỗi dịp Tết Nguyên Đán, tranh Đông Hồ được bày bán rộn ràng ở các phiên chợ quê, là món quà không thể thiếu của nhiều gia đình để trang trí nhà cửa, cầu chúc cho năm mới tốt lành. 

Chủ đề tranh vô cùng phong phú, gắn với cuộc sống nông thôn Bắc Bộ: hình tượng các con vật quen thuộc như gà, lợn, trâu, cá, chuột; các tranh chúc tụng như “Vinh Hoa – Phú Quý”; và đặc biệt nổi bật là các bức tranh mang ý nghĩa giáo dục, châm biếm nhẹ nhàng như “Đám cưới chuột”, “Đánh ghen”… 

Mỗi bức tranh không chỉ phản ánh đời sống sinh hoạt, ước mơ của người lao động mà còn gửi gắm khát vọng về một năm mới sung túc, phát tài, đông con cháu, hạnh phúc sum vầy.

Tranh Đông Hồ ngày Tết sử dụng chất liệu truyền thống như giấy điệp, màu thiên nhiên và kỹ thuật in bản khắc gỗ thủ công độc đáo, tạo nên màu sắc tươi sáng, bền lâu và mộc mạc. 

Ngày nay, dù nhiều giá trị hiện đại xuất hiện, thú chơi tranh Đông Hồ trong dịp Tết vẫn được gìn giữ, trở thành nét văn hóa đặc trưng thể hiện tâm hồn, niềm lạc quan và lòng tự hào dân tộc của người Việt Nam.

Đặc điểm độc đáo của tranh Đông Hồ Tết

Chất liệu giấy điệp và màu tự nhiên

Tranh Đông Hồ ngày Tết sử dụng nền giấy điệp, được làm từ vỏ cây dó phết một lớp bột vỏ điệp (sò biển) trộn hồ, khiến mặt tranh ánh lên những vệt lấp lánh đặc trưng. Màu tranh hoàn toàn từ nguyên liệu tự nhiên như hoa hòe, lá chàm, gỗ vang, than lá tre… nên màu sắc vừa tươi tắn, lâu phai lại mang nét mộc mạc đặc biệt. Đây là yếu tố giúp tranh Đông Hồ nổi bật giữa các dòng tranh dân gian Việt Nam.

Kỹ thuật in khắc gỗ thủ công

Khác với tranh vẽ, tranh Đông Hồ được tạo nên bằng kỹ thuật in khắc gỗ thủ công: mỗi gam màu một bản ván riêng, nghệ nhân lần lượt in từng lớp, phơi khô sau mỗi công đoạn. Bản nét dùng để in những chi tiết chính, bản màu dùng cho các mảng phối nền hoặc đi kèm chủ đề dang hình. Sự khéo léo, tỉ mỉ trong thao tác giúp tác phẩm sắc nét, cân đối và giữ được tinh thần tươi vui của ngày Tết.

Chủ đề phản ánh khát vọng năm mới

Tranh Đông Hồ ngày Tết tập trung vào các chủ đề quen thuộc như đàn lợn, đàn gà, vinh hoa-phú quý, đám cưới chuột, múa lân… đại diện cho tài lộc, sung túc, phúc đức và niềm lạc quan. Bố cục kiểu “đồng hiện”, các nhân vật xuất hiện đầy đủ trên nền tranh, không theo luật phối cảnh mà tạo cảm giác sum vầy, đoàn viên như chính ý nghĩa ngày Tết.

Nghệ thuật chữ viết và giá trị giáo dục

Nhiều tranh Đông Hồ ngày Tết lồng ghép chữ Hán, chữ quốc ngữ với các câu đối, tục ngữ, lời chúc phúc… mang đậm giá trị giáo dục và triết lý sống. Chữ điệp cùng hình, không chỉ bổ sung nội dung mà còn cân đối, hài hòa thẩm mỹ cho cả bức tranh.

Màu sắc tươi sáng

Tranh Tết mang đặc điểm màu sắc rực rỡ, mảng màu lớn và tương phản mạnh nhằm tạo không khí rộn ràng đầu năm mới. Đường nét to, rõ, khỏe khoắn, giúp tranh vừa giản dị vừa nổi bật, truyền tải trọn vẹn tinh thần đoàn viên, hạnh phúc và may mắn dịp Tết cổ truyền.

Ý nghĩa của tranh Đông Hồ ngày Tết

Ý nghĩa văn hóa và tinh thần

Tranh Đông Hồ không chỉ đơn thuần là tranh trang trí, mà còn là biểu tượng của tâm hồn người Việt. Mỗi bức tranh là một câu chuyện, một triết lý sống giản dị nhưng sâu sắc, phản ánh nếp sinh hoạt, phong tục và khát vọng của nhân dân.

Ý nghĩa phong thủy – may mắn, tài lộc

Người Việt tin rằng treo tranh Đông Hồ ngày Tết có thể mang lại tài lộc, may mắn, phúc khí. Ví dụ, bức Gà Đại Cát tượng trưng cho sự hanh thông, bức Lợn đàn biểu trưng cho sung túc, đủ đầy.

Ý nghĩa giáo dục, truyền thống gia đình

Không ít bức tranh mang giá trị răn dạy con người về đạo lý, cách ứng xử, nhắc nhớ về gốc gác quê hương, giúp thế hệ trẻ thêm yêu và tự hào về truyền thống dân tộc.

Các tác phẩm tranh Đông Hồ nổi bật dịp Tết

Tranh vinh hoa – phú quý

Cặp tranh Vinh Hoa (bé gái ôm vịt, hoa sen) và Phú Quý (bé trai ôm gà, hoa cúc) là biểu tượng cho lời chúc hạnh phúc, đủ đầy và may mắn trong năm mới. Hình ảnh trẻ em đại diện cho sự sinh sôi, phát triển, kết hợp cùng chim vịt và gà đều là các loài vật mang ý nghĩa phúc lộc, thịnh vượng trong văn hóa Việt. 

Hai bức tranh này rất thường được lựa chọn để treo dịp Tết Nguyên Đán với mong muốn gia đình tràn ngập niềm vui và tài lộc.

Tranh đàn lợn âm dương

Đàn lợn âm dương là một trong những mẫu tranh nổi bật nhất của Đông Hồ ngày Tết, miêu tả cảnh lợn mẹ và lợn con nằm quây quần bên nhau. 

Mỗi chú lợn được vẽ một vòng âm dương đặc trưng, gửi gắm ước vọng về một năm sung túc, đông con nhiều cháu, cuộc sống viên mãn, con cháu thuận hòa. Bức tranh này thường được chọn để cầu may, cầu phát tài cho đầu năm mới.

Tranh đàn gà

Hình ảnh đàn gà mẹ con quây quần trong tranh Đông Hồ biểu tượng cho sự chăm chỉ, thuận hòa và hạnh phúc gia đình. Gà là loài vật thân quen trong đời sống nông thôn, được xem là biểu tượng của sự ấm no và đoàn tụ. Tranh đàn gà thường được treo dịp đầu năm để cầu chúc mọi thành viên trong nhà mạnh khỏe, sung túc, gắn bó bên nhau.

Tranh đám cưới chuột

Đám cưới chuột là mẫu tranh châm biếm nổi tiếng nhất, phản ánh tinh thần lạc quan, dí dỏm trong văn hóa dân gian Việt Nam. Hình ảnh chuột nhà giàu đi cống nạp mèo để xin phép cưới nhau không chỉ mang ý nghĩa vui vẻ trong ngày Tết mà còn nhắc nhở về sự công bằng và trí tuệ trong cuộc sống.

Tranh múa lân

Tranh múa lân mô tả điệu múa lân rộn ràng mỗi dịp Tết đến, tượng trưng cho việc xua đuổi xui xẻo, đón may mắn và tài lộc. Những mảng màu rực rỡ và khung cảnh hân hoan trong tranh truyền năng lượng tích cực, giúp không gian sống trở nên vui tươi, rộn ràng ngày đầu xuân.

Tranh tiến tài tiến lộc

Tranh Tiến Tài – Tiến Lộc miêu tả hai vị thần mang tài lộc, thể hiện mong ước “tiền vào như nước” đầu năm mới. Đây là mẫu tranh rất được các gia đình ưu ái dịp Tết để cầu công việc thuận lợi, kinh doanh phát đạt và may mắn dồi dào cả năm.

Các mẫu tranh Đông Hồ ngày Tết trên đều kết tinh giá trị nghệ thuật, triết lý sống và niềm tin của người Việt, đã được nhiều nguồn chuyên ngành và bảo tàng văn hóa xác nhận là Di sản phi vật thể quý giá của dân tộc.

Cách chọn và treo tranh Đông Hồ ngày Tết

Chọn tranh Đông Hồ Tết

Chọn tranh Đông Hồ ngày Tết cần dựa vào mong muốn, mục đích và không gian treo tranh của mỗi gia đình. Một số mẫu thường gặp như tranh Vinh Hoa – Phú Quý, Đàn Lợn, Đàn Gà, Đám Cưới Chuột thường được chọn để cầu tài lộc, sum vầy hay giáo dục đạo đức cho con cái. Đặc biệt, nên lựa chọn những mẫu tranh phù hợp với ý nghĩa muốn gửi gắm dịp đầu năm:

• Tài lộc, thịnh vượng: Đàn Lợn, Tiến Tài Tiến Lộc, Múa Lân
• Hạnh phúc, sung túc: Vinh Hoa – Phú Quý, Đàn Gà, Mẹ Con
• Giáo dục, thành đạt: Lý Ngư Vọng Nguyệt, Em Bé Ôm Tôm Cá, Lễ Trí Nhân Nghĩa
• Châm biếm, giáo dục xã hội: Đám Cưới Chuột, Đánh Ghen

Nên chọn tranh có màu sắc trang nhã, hài hòa với nội thất và phong thủy ngôi nhà, bởi mỗi gam màu tượng trưng một yếu tố ngũ hành khác nhau.

Cách treo tranh theo phong thủy

Treo tranh Đông Hồ ngày Tết đúng phong thủy giúp không gian thêm sinh khí và thu hút vận may đầu xuân:

• Treo tranh ở phòng khách, phòng thờ hoặc vị trí trang trọng, trung tâm để phát huy tối đa ý nghĩa cầu tài lộc, bình an.
• Chọn hướng treo phù hợp mệnh gia chủ (ví dụ người mệnh Hỏa ưu tiên tranh sắc đỏ, vàng hoặc tranh hình gà; mệnh Mộc chọn tranh cá chép, cây cối…).
• Tranh Đàn Lợn rất hợp với người tuổi Hợi, vừa mang ý nghĩa sung túc vừa tăng vượng khí đầu năm.
• Tránh treo tranh ở nơi ẩm thấp, bụi bặm, hoặc đối diện nhà vệ sinh để giữ gìn giá trị và ý nghĩa văn hóa của tranh.
• Có thể phối hợp tranh Đông Hồ với câu đối đỏ, bàn thờ tổ tiên, các vật phẩm trang trí Tết truyền thống khác để tăng thêm vượng khí cho không gian sống

Lưu ý khi chọn và treo tranh

• Nên mua tranh Đông Hồ tại làng tranh truyền thống hoặc các cửa hàng uy tín để đảm bảo chất lượng, màu sắc chuẩn nét và giữ giá trị nghệ thuật lâu bền.
• Nên chọn kích thước tranh phù hợp với diện tích phòng và vị trí treo, tránh treo tranh quá cao hoặc quá thấp; chiều cao lý tưởng là tầm mắt người xem.
• Tranh dân gian Đông Hồ dùng để “chơi Tết” là một yếu tố truyền thống quan trọng, vừa làm đẹp không gian, vừa thể hiện tinh thần lạc quan, tin tưởng vào năm mới đủ đầy, hạnh phúc và an khang.

Tranh Đông Hồ ngày Tết không chỉ là nét đẹp nghệ thuật mà còn là linh hồn văn hóa Việt. Mỗi bức tranh là lời chúc năm mới an khang, thịnh vượng. Giữ gìn và lan tỏa tranh Đông Hồ cũng chính là gìn giữ một phần bản sắc dân tộc.