Giấy làm tranh Đông Hồ đẹp giữ màu vĩnh cửu

Tranh Đông Hồ – dòng tranh dân gian nổi tiếng của Việt Nam – không chỉ thu hút bởi hình ảnh gần gũi, ý nghĩa sâu sắc mà còn nhờ chất liệu giấy đặc biệt mang tên giấy điệp. Đây chính là yếu tố làm nên vẻ đẹp độc đáo, giữ cho màu sắc luôn tươi sáng và bền vững theo thời gian.

Trong bài viết “Giấy làm tranh Đông Hồ đẹp giữ màu vĩnh cửu – Artnam”, chúng ta sẽ cùng khám phá bí quyết tạo nên loại giấy thủ công truyền thống này, cũng như giá trị thẩm mỹ và văn hóa mà nó mang lại.

Giấy làm tranh Đông Hồ là gì?

Giấy làm tranh Đông Hồ (thường gọi là giấy dó điệp) là loại giấy truyền thống đặc biệt, dùng làm nền cho dòng tranh dân gian Đông Hồ nổi tiếng ở Bắc Ninh. Loại giấy này không giống các loại giấy thông thường, mà được chế tác thủ công rất công phu:

Nguyên liệu: làm từ vỏ cây dó – một loại cây họ trầm, có sợi dai và bền.
Xử lý đặc biệt: giấy sau khi được làm xong sẽ được phủ lên bề mặt một lớp điệp (bột vỏ sò, vỏ điệp nghiền nhỏ) pha với hồ nếp, tạo nên sắc giấy óng ánh, lấp lánh tự nhiên.
Đặc tính: giấy có độ bền cao, ít mục nát, giữ màu sơn tự nhiên rất lâu, thậm chí hàng trăm năm. Màu sắc trên giấy dó điệp vừa sáng vừa ấm, giúp tranh Đông Hồ nổi bật và độc đáo.

Quy trình làm giấy làm tranh Đông Hồ truyền thống

Giấy làm tranh Đông Hồ – còn gọi là giấy điệp – được làm hoàn toàn thủ công với nhiều công đoạn tỉ mỉ. Đây là chất liệu nền tạo nên vẻ đẹp bền lâu, óng ánh của tranh dân gian Đông Hồ. Quy trình có thể tóm lược như sau:

1: Chuẩn bị nguyên liệu chính

Vỏ cây dó: Loại cây thân gỗ nhỏ, sợi dai, bền, là nguyên liệu làm giấy dó.
Vỏ sò, vỏ điệp, vỏ hến biển: Được nghiền thành bột mịn để tạo ánh óng ánh trên giấy.
Hồ nếp: Dùng để kết dính bột điệp với giấy dó.

Chuẩn bị nguyên liệu chính làm giấy tranh Đông Hồ

2. Làm giấy dó

Vỏ cây dó được ngâm nhiều tháng trong nước để mềm và loại bỏ tạp chất. Sau đó nấu chín, giã nhuyễn thành bột giấy.Hòa bột dó với nước, dùng liềm (khuôn vớt giấy) để vớt thành từng tờ mỏng. Các tờ giấy được ép cho ráo nước rồi đem phơi khô tự nhiên.

3. Chuẩn bị bột điệp

Vỏ sò, vỏ điệp hoặc vỏ hến được rửa sạch, nung hoặc phơi khô rồi nghiền mịn.
Bột điệp có màu trắng, trộn với hồ nếp để tạo thành dung dịch sền sệt.

4. Phủ điệp lên giấy dó

Dùng chổi quét dung dịch hồ điệp đều khắp mặt giấy dó.
Phơi khô dưới nắng cho bề mặt sáng mịn, óng ánh như phủ xà cừ.
Đây chính là công đoạn biến giấy dó thành giấy điệp – loại giấy chuyên dùng để in tranh Đông Hồ.

5. Hoàn thiện và sử dụng

Giấy điệp sau khi khô sẽ có màu nền hơi ngả vàng, ánh lấp lánh.
Giấy bền chắc, hút mực vừa phải, giữ màu son, màu điệp, màu chàm… bền đẹp hàng trăm năm.
Được dùng làm nền cho các bản in tranh Đông Hồ, tôn lên vẻ dân dã mà vẫn lung linh, sống động.

Phơi khô và thu được giấy điệp có màu ngả vàng

Vai trò đặc biệt của giấy điệp trong tranh Đông Hồ

Trong tranh dân gian Đông Hồ, giấy điệp giữ một vai trò đặc biệt quan trọng, tạo nên nét độc đáo mà ít dòng tranh nào khác có được.

Nền giấy độc đáo

Giấy điệp được làm từ giấy dó quét phủ một lớp điệp (vỏ sò, vỏ điệp nghiền nhỏ). Nhờ đó, nền tranh có ánh lấp lánh óng ánh, khác hẳn giấy thường. Chính sự lấp lánh này làm cho tranh Đông Hồ có sức sống, vừa sang trọng, vừa gần gũi với thẩm mỹ dân gian.

Tôn màu sắc tự nhiên

Các màu trong tranh Đông Hồ đều được chế tác từ thiên nhiên (đen từ than tre, đỏ từ gỗ vang, vàng từ hoa hòe, xanh từ lá chàm…). Nhờ giấy điệp có độ sáng và phản quang nhẹ, các gam màu trở nên tươi hơn, bền hơn và hài hòa hơn. Điều này làm cho tranh Đông Hồ vừa rực rỡ vừa giản dị, giữ được vẻ đẹp lâu dài.

Tranh Đông Hồ vẽ trên giấy điệp màu đẹp, bền.

Tạo dấu ấn thẩm mỹ riêng

Không chỉ là chất liệu, giấy điệp còn mang giá trị thẩm mỹ đặc trưng: ánh sáng lấp lánh tượng trưng cho sự may mắn, sung túc. Chính vì vậy, tranh Đông Hồ thường được treo vào dịp Tết để cầu phúc, cầu lộc, góp phần làm không gian thêm ấm cúng, tươi vui.

Giá trị văn hóa

Giấy điệp là minh chứng cho sự sáng tạo dân gian: từ những vật liệu sẵn có (vỏ điệp, tre, dó, hoa lá), người dân đã tạo nên một dòng tranh độc đáo có một không hai. Nó thể hiện sự gắn bó với thiên nhiên và tư duy thẩm mỹ mộc mạc nhưng tinh tế của người Việt.

Bài viết trên của Artnam, đã chia sẻ chi tiết về giấy làm tranh Đông Hồ cùng quy trình chế tác truyền thống. Hy vọng nội dung này giúp bạn hiểu rõ hơn về chất liệu đặc biệt làm nên vẻ đẹp bền lâu của dòng tranh dân gian độc đáo này.