Trường phái trừu tượng là gì? Hiểu về tranh trừu tượng
Bạn đã bao giờ đứng trước một bức tranh trừu tượng và cảm thấy bối rối? Một tấm toan đầy những vệt màu, những hình khối kỳ lạ, những đường nét dường như ngẫu hứng. Câu hỏi quen thuộc nảy ra trong đầu: “Nó có ý nghĩa gì?” hay “Tác giả đang vẽ cái gì vậy?”. Nếu bạn từng có cảm giác đó, bạn không hề đơn độc.
Nghệ thuật trừu tượng thường bị coi là khó hiểu, nhưng thực chất, nó là một trong những hình thức biểu đạt tự do và chân thật nhất. Nó mời gọi chúng ta không chỉ “nhìn” bằng mắt, mà còn “cảm” bằng cả trái tim. Bài viết này chính là chiếc chìa khóa giúp bạn mở ra cánh cửa trường phái trừu tượng vào thế giới đầy màu sắc và cảm xúc đó, một cách đơn giản và dễ tiếp cận nhất.
Trường phái trừu tượng là gì? một định nghĩa không trừu tượng
Hãy tưởng tượng thế này: thay vì vẽ một cái cây y như thật với cành lá, thân vỏ, một họa sĩ trừu tượng sẽ vẽ “cảm giác” của họ về cái cây đó. Đó có thể là sự vươn lên mạnh mẽ của thân cây qua những đường nét thẳng đứng, sự xum xuê của tán lá qua những mảng màu xanh rực rỡ, hay cảm giác tĩnh lặng dưới bóng cây qua những gam màu trầm.
Về cốt lõi, trường phái trừu tượng (hay thuật trừu tượng) là một phong cách nghệ thuật không nhằm mục đích mô tả hay sao chép lại thế giới thực tại một cách chính xác.
Thay vào đó, các nghệ sĩ sử dụng màu sắc, hình khối, đường nét và bố cục để thể hiện những ý tưởng, cảm xúc hoặc trải nghiệm nội tâm của họ. Nó là nghệ thuật của sự biểu cảm thuần túy.
Lịch sử hình thành: cuộc cách mạng phá vỡ mọi quy tắc
Nghệ thuật trừu tượng không tự nhiên xuất hiện. Nó là kết quả của một cuộc cách mạng trong tư duy, một sự phản ứng lại các quy tắc nghệ thuật truyền thống đã tồn tại hàng thế kỷ.
Những người tiên phong đầu tiên (đầu thế kỷ 20)
Vào những năm đầu của thế kỷ 20, thế giới đang thay đổi nhanh chóng. Sự ra đời của nhiếp ảnh đã đặt ra một câu hỏi lớn cho các họa sĩ: Nếu một chiếc máy có thể ghi lại hiện thực một cách hoàn hảo, vậy vai trò của hội họa là gì?
Nhiều nghệ sĩ bắt đầu tin rằng mục đích của nghệ thuật không phải là sao chép, mà là sáng tạo. Họa sĩ người Nga Wassily Kandinsky thường được coi là một trong những người tiên phong, khi ông vẽ những bức tranh màu nước hoàn toàn không có đối tượng cụ thể vào khoảng năm 1910.
Đối với ông, màu sắc và hình dạng có thể tự nó truyền tải cảm xúc, giống như âm nhạc.
Các phong trào chủ chốt và sự bùng nổ
Từ những tia lửa ban đầu đó, nghệ thuật trừu tượng bùng nổ thành nhiều phong trào khác nhau trên khắp châu Âu:
- Chủ nghĩa Tối cao (Suprematism): Dẫn đầu bởi Kazimir Malevich, tập trung vào các hình học cơ bản như hình vuông, hình tròn trên nền trắng, tìm kiếm sự thuần khiết tuyệt đối của nghệ thuật.
- De Stijl (The Style): Với Piet Mondrian là đại diện, phong trào này giới hạn bảng màu của mình trong các màu cơ bản (đỏ, vàng, xanh) và các đường kẻ ngang, dọc, tìm kiếm sự hài hòa và trật tự phổ quát.
Phân biệt các trường phái: trừu tượng vs. siêu thực và các nhánh khác
Nhiều người thường nhầm lẫn giữa các trường phái hội họa hiện đại. Sự khác biệt thực ra khá rõ ràng:
- Trường phái trừu tượng: Không mô tả bất kỳ đối tượng nào có thể nhận ra trong thế giới thực. Nội dung chính là màu sắc, hình khối và cảm xúc.
- Trường phái siêu thực: Vẫn vẽ các đối tượng có thể nhận ra (người, đồng hồ, động vật), nhưng đặt chúng trong những bối cảnh phi logic, kỳ ảo như trong một giấc mơ.
- Trường phái lập thể: Phân tách đối tượng thành các hình khối hình học và thể hiện nhiều góc nhìn của đối tượng đó cùng một lúc trên một mặt phẳng.
Hướng dẫn cách xem tranh trừu tượng cho người mới bắt đầu
Đây là phần thú vị nhất. Để thưởng thức một tác phẩm trừu tượng, bạn không cần bằng cấp về lịch sử nghệ thuật. Bạn chỉ cần một tâm trí cởi mở và làm theo ba bước đơn giản sau:
Bước 1: quên đi câu hỏi “bức tranh này vẽ cái gì?”
Đây là rào cản lớn nhất. Hãy thay thế câu hỏi đó bằng: “Bức tranh này làm tôi cảm thấy gì?”. Hãy cho phép mình phản ứng một cách tự nhiên. Vui vẻ, bối rối, bình yên, hay tràn đầy năng lượng? Mọi cảm xúc đều hợp lệ.
Bước 2: tập trung vào các yếu tố thị giác
Bây giờ, hãy nhìn kỹ hơn. Hãy để mắt bạn khám phá bức tranh và tự hỏi:
- Màu sắc: Tác giả dùng màu nóng hay lạnh? Rực rỡ hay êm dịu? Các màu sắc tương tác với nhau như thế nào?
- Đường nét: Chúng là những đường thẳng, sắc cạnh hay những đường cong mềm mại, uốn lượn? Chúng đang chuyển động nhanh hay chậm?
- Hình khối: Bố cục tổng thể có cân bằng, hỗn loạn, hay đơn giản? Có hình dạng nào nổi bật hơn những hình dạng khác không?
Bước 3: kết nối với cảm xúc của chính bạn
Sau khi quan sát, hãy quay lại với cảm xúc của mình. Liệu sự kết hợp của những màu sắc, đường nét kia có gợi lên một ký ức, một giai điệu, hay một cảm giác nào đó trong bạn không? Nghệ thuật trừu tượng là một cuộc đối thoại. Tác phẩm đưa ra một gợi ý, và chính bạn là người hoàn thành câu chuyện bằng trải nghiệm của riêng mình
Những họa sĩ và tranh trừu tượng nổi tiếng không thể bỏ qua
Thế giới nghệ thuật trừu tượng vô cùng rộng lớn với vô số tài năng xuất chúng.
Jackson Pollock:
Nổi tiếng với kỹ thuật “vẩy sơn” (drip painting), tạo ra những tác phẩm đầy năng lượng và chuyển động.
Mark Rothko:
Các tác phẩm của ông thường là những mảng màu lớn, chồng lên nhau, tạo ra một không gian sâu lắng, tĩnh tại và đầy chiêm nghiệm.
Piet Mondrian:
Những bố cục với đường kẻ đen và các ô màu cơ bản của ông đã trở thành biểu tượng của sự cân bằng và trật tự.
Dấu ấn hội họa trừu tượng Việt Nam
Hội họa Việt Nam cũng có những đóng góp quan trọng cho dòng chảy nghệ thuật này. Tên tuổi lớn như họa sĩ Tạ Tỵ được xem là một trong những người đặt nền móng cho tranh trừu tượng ở Việt Nam, cùng với nhiều họa sĩ đương đại khác đang tiếp tục khám phá và mở rộng ngôn ngữ biểu đạt này.
Sức sống của thuật trừu tượng trong thế giới hiện đại
Ảnh hưởng của trường phái trừu tượng vượt xa khỏi các phòng trưng bày. Hãy nhìn xung quanh mà xem: từ những họa tiết trên một chiếc váy thời trang, thiết kế tối giản của một logo thương hiệu, cho đến bố cục màu sắc trong một thiết kế nội thất hiện đại, bạn đều có thể thấy tinh thần của thuật trừu tượng.
Nó dạy chúng ta về sự hài hòa của màu sắc, sức mạnh của bố cục và vẻ đẹp của sự đơn giản.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
Trường phái trừu tượng tiếng anh là gì?
Trong tiếng Anh, trường phái trừu tượng được gọi là “Abstract Art”.
Nghệ thuật trừu tượng có phải là chỉ vẽ nguệch ngoạc không?
Hoàn toàn không. Đằng sau những tác phẩm trông có vẻ ngẫu hứng là sự tính toán kỹ lưỡng về bố cục, sự am hiểu sâu sắc về lý thuyết màu sắc và khả năng biểu đạt cảm xúc một cách tinh tế của người nghệ sĩ.
Nghệ thuật trừu tượng không phải là một câu đố cần lời giải, mà là một trải nghiệm để đón nhận. Lần tới khi đứng trước một tác phẩm như vậy, hy vọng bạn sẽ không còn cảm thấy bối rối.
Thay vào đó, hãy hít một hơi thật sâu, để cho cảm xúc dẫn lối, và bắt đầu cuộc đối thoại của riêng bạn với tác phẩm. Biết đâu, bạn sẽ khám phá ra một điều gì đó mới mẻ, không chỉ về nghệ thuật, mà còn về chính bản thân mình.
