Hướng dẫn vẽ chân dung bằng bút chì cơ bản, chi tiết, dễ hiểu 

Hướng dẫn vẽ chân dung bằng bút chì là một trong những chủ đề hấp dẫn đối với những ai yêu thích hội họa và muốn tự tay tạo nên những bức tranh sống động, giàu cảm xúc. Với sự tinh tế của từng nét chì, người vẽ có thể khắc họa chân dung nhân vật một cách chân thực, từ ánh mắt, nụ cười cho đến từng chi tiết nhỏ nhất. 

Bài viết này sẽ chia sẻ các bước cơ bản, mẹo kỹ thuật và bí quyết giúp bạn tự tin hơn khi bắt đầu hành trình vẽ chân dung bằng bút chì, dù bạn là người mới hay đã có kinh nghiệm.

Vẽ chân dung là gì? 

Vẽ chân dung là một thể loại hội họa tập trung tái hiện hình ảnh khuôn mặt và biểu cảm của con người, nhằm truyền tải nét đặc trưng, tính cách và cảm xúc của nhân vật. Trong đó, người nghệ sĩ sử dụng các yếu tố như hình khối, đường nét, ánh sáng – bóng tối và tỉ lệ để tạo nên một bức tranh có hồn, phản ánh đúng thần thái của người được vẽ.

Vẽ chân dung có thể được thực hiện bằng nhiều chất liệu khác nhau như bút chì, màu nước, sơn dầu, than chì… Trong đó, vẽ chân dung bằng bút chì được ưa chuộng vì tính đơn giản, dễ thực hiện nhưng vẫn cho phép người vẽ thể hiện chiều sâu và sự tinh tế của nhân vật.

Dụng cụ cần chuẩn bị vẽ chân dung bằng bút chì 

Để vẽ chân dung bằng bút chì đẹp, có hồn và giàu cảm xúc, bạn cần chuẩn bị đầy đủ dụng cụ gồm: 

• Bút chì với nhiều độ cứng khác nhau như HB để phác thảo, 2B–4B để tạo khối và chi tiết, 6B để nhấn vùng tối. 
• Tẩy thường để xóa nét sai và tẩy kneaded (tẩy dẻo) để xóa chi tiết nhỏ hoặc tạo vùng sáng hoặc tạo điểm nhấn tinh tế. 
• Giấy vẽ nên chọn loại chuyên dụng, định lượng từ 120gsm–180gsm bề mặt mịn nhưng hơi nhám để bám chì tốt. 
• Dụng cụ đánh bóng như que tán chì, giấy cuộn, bông tăm hoặc bút chì trắng để tạo chuyển sắc mượt và điểm sáng.
• Thước kẻ, compa giúp đo tỉ lệ khuôn mặt chuẩn xác.
• Bảng kê hoặc giá vẽ giữ giấy cố định.
• Đèn chiếu sáng đảm bảo ánh sáng ổn định giúp bạn quan sát rõ từng chi tiết. 

Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng này, bạn sẽ dễ dàng tạo nên những bức chân dung bút chì sắc nét và giàu cảm xúc. 

Hướng dẫn vẽ chân dung bằng bút chì chi tiết 

Mình sẽ tổng hợp cho bạn hướng dẫn vẽ chân dung bằng bút chì chi tiết theo trình tự từ chuẩn bị, các bước thực hiện, đến mẹo nâng cao, để bạn có thể dùng làm nội dung hoặc tài liệu giảng dạy.

Bước 1 – Dựng hình tổng thể (đường khung, tỷ lệ chính)

• Xác định khung giấy và hướng chân dung: Chọn tư thế nhân vật (chính diện, bán nghiêng, nghiêng hoàn toàn). Kẻ một hình elip hoặc oval để định hình đầu.
• Dựng đường trục dọc: Đây là đường chia đôi khuôn mặt giúp bạn xác định đối xứng và vị trí các bộ phận.
• Chia tỷ lệ cơ bản: Khi vẽ tranh chân dung nghệ thuật, người vẽ cần chia khuôn mặt làm 3 phần bằng nhau: 
  • Đầu được chia thành ba phần ngang bằng: từ chân tóc → chân mày, từ chân mày → chân mũi, từ chân mũi → cằm.
  • Độ rộng của đầu thường bằng khoảng 5 lần chiều ngang của một mắt.
• Dùng nét nhẹ và mảnh: Sử dụng bút chì cứng (H, 2H) để dễ dàng xóa và điều chỉnh, tránh để lại vết đậm.

Bước 2 – Khung ngũ quan (mắt, mũi, miệng, tai) và nhịp điệu kết nối

• Trán: Tính từ phần chân tóc đến chân mày. 
• Mắt: Đặt hai mắt ở khoảng 1/2 chiều cao đầu và khoảng cách giữa hai mắt bằng chiều ngang của một bên mắt.  
• Mũi: Chóp mũi nằm ở đường phân chia thứ hai (từ chân mày xuống). Bạn vẽ một đường cong giữa hai mắt và kéo dài ở điểm giữa đường cong xuống dưới để tạo hình sống mũi. Cánh mũi thường thẳng hàng với khóe trong của mắt.
• Miệng: Đường trung tâm miệng nằm khoảng 1/3 từ chóp mũi xuống cằm. Khóe miệng thường thẳng hàng với tâm con ngươi. 
• Tai: Đỉnh tai ngang với chân mày, dái tai ngang với chân mũi (tùy tư thế và góc nhìn).
• Lông mày: Vẽ lông mày kéo dài về phía trước hơn so với đường viền của xương gò má. 
• Tóc: Dùng các đường chì mảnh và nhỏ để đi nét và tỉa các sợi tóc theo hình mẫu 
• Nhịp điệu kết nối: Sử dụng đường cong mềm mại để liên kết ngũ quan để tạo sự hài hòa và tránh cảm giác rời rạc.

Bước 3 – Đánh bóng, xử lý sắc độ (sáng / tối, phân vùng)

• Xác định nguồn sáng: Nguồn sáng từ đâu sẽ quyết định vùng sáng, tối, và đổ bóng.
• Phân vùng sáng – tối: Dùng nét chì nhẹ (2B–4B) để tạo mảng tối ở các vùng như hốc mắt, dưới mũi, dưới môi, hai bên má.
• Tạo sắc độ chuyển mềm: Sử dụng kỹ thuật chồng nét (hatching) hoặc miết nhẹ bằng giấy cuộn / bút chì gỗ mịn để làm mềm vùng chuyển giữa sáng và tối.
• Nhấn điểm sáng: Dùng tẩy bút hoặc tẩy nhọn để “lấy sáng” ở những điểm như ánh mắt, sống mũi, môi – giúp bức vẽ có chiều sâu.

Bước 4 – Tinh chỉnh, hoàn thiện (đường viền, khối, hiệu ứng sắc độ)

• Làm rõ đường viền quan trọng: Sử dụng chì mềm hơn (6B–8B) để nhấn những phần cần nổi bật, nhưng giữ nét viền mềm mại để tránh cảm giác cứng.
• Tăng chiều sâu khối: Kiểm tra lại mảng tối và mảng sáng, cân chỉnh độ tương phản để hình khối rõ ràng và tự nhiên.
• Bổ sung chi tiết tinh tế:
  • Mắt: vẽ rõ rìa mống mắt, phản quang, lông mi.
  • Mũi: làm mượt vùng chuyển sáng – tối ở sống và cánh mũi.
  • Môi: tạo độ bóng tự nhiên bằng tẩy nét nhẹ ở điểm sáng.
• Hoàn thiện tổng thể: Lùi lại quan sát bức vẽ ở khoảng cách xa để kiểm tra sự cân đối và cảm xúc. Chỉ điều chỉnh khi cần, tránh làm mất sự tự nhiên ban đầu.

Một số tranh chân dung bằng bút chì đẹp thu hút người nhìn 

Dưới đây là một số tranh chân dung bằng bút chì đẹp và hút mắt – những tác phẩm thể hiện xuất sắc kỹ thuật, sắc độ và cảm xúc, có thể truyền cảm hứng cực kỳ mạnh mẽ cho người xem: 

Các mẹo vẽ chân dung chân thực hơn

Dưới đây là một số mẹo giúp bạn vẽ chân dung chân thực hơn, từ khâu quan sát đến hoàn thiện tác phẩm:

Kỹ thuật đánh bóng theo khối lượng

Khi đánh bóng, hãy nghĩ khuôn mặt như tập hợp của các khối lớn (khối cầu, khối trụ, khối hộp) chứ không chỉ từng chi tiết riêng lẻ. Bằng cách xác định hướng sáng và bóng đổ của từng khối, bạn sẽ tạo được sự liền mạch và chiều sâu, giúp bức chân dung trông thật hơn.

Phân tích sắc độ – điểm sáng, bóng trung gian, bóng sâu

Trước khi đặt nét, hãy phân loại các vùng sáng tối trên khuôn mặt:

• Điểm sáng: Khu vực nhận ánh sáng trực tiếp, nên giữ giấy trắng hoặc chỉ phủ rất nhẹ.
• Bóng trung gian: Vùng chuyển tiếp giữa sáng và tối, cần tán đều để tạo cảm giác mềm mại.
• Bóng sâu: Khu vực tối nhất (hốc mắt, dưới mũi, dưới cằm…), cần dùng chì đậm và áp lực chắc tay.

Nhìn xa để điều chỉnh – tránh sai lệch tỉ lệ

Trong quá trình vẽ, hãy thường xuyên nhìn tranh từ xa hoặc quan sát qua gương. Góc nhìn mới này giúp bạn dễ nhận ra các sai lệch về tỉ lệ, bố cục và sắc độ, từ đó kịp thời chỉnh sửa trước khi hoàn thiện.

Qua những bước cơ bản và mẹo nhỏ đã chia sẻ, bạn hoàn toàn có thể tự tin bắt đầu hành trình sáng tạo của mình. Hướng dẫn vẽ chân dung bằng bút chì không chỉ giúp bạn nắm vững kỹ thuật mà còn khơi dậy cảm hứng để mỗi tác phẩm mang đậm dấu ấn cá nhân. Hãy cầm bút lên và biến ý tưởng thành những nét vẽ sống động ngay hôm nay.