Mai Thứ, Lê Phổ, Vũ Cao Đàm và Lê Thị Lựu là những họa sĩ đầu tiên bước ra từ Trường Mỹ thuật Đông Dương, ngôi trường danh tiếng của mỹ thuật Việt. Từ đây, họ đã viết nên những trang đầu tiên của lịch sử hội họa hiện đại.

Trong số đó, Vũ Cao Đàm gây ấn tượng mạnh khi đem tinh hoa nghệ thuật Phục Hưng vào tranh lụa, mở ra một hướng đi mới, thoát khỏi sự gò bó của kỹ thuật phẳng và đơn sắc.

Đôi nét về danh họa Vũ Cao Đàm

Vũ Cao Đàm sinh năm 1908 tại Hà Nội trong một gia đình nề nếp, có truyền thống tôn trọng tri thức và nghệ thuật. Thời niên thiếu của ông gắn liền với không gian văn hóa đặc trưng của đất kinh kỳ, nơi hội tụ nhiều dòng chảy tư tưởng, từ Nho học, Pháp văn cho đến các giá trị nghệ thuật dân gian.

Năm 1931, sau khi hoàn thành những năm học đầu tiên tại Trường Mỹ thuật Đông Dương ở Hà Nội, Vũ Cao Đàm giành được học bổng sang Pháp du học. Ông theo học chuyên ngành điêu khắc tại École des Beaux-Arts, Paris – một trong những cái nôi nghệ thuật hàng đầu của châu Âu.

Quãng thời gian này, ông không chỉ tiếp thu kiến thức chuyên môn hiện đại mà còn có cơ hội tiếp cận trực tiếp với các trào lưu hội họa châu Âu đương thời. Sự kết hợp giữa nền tảng nghệ thuật phương Đông và tinh thần sáng tạo phương Tây đã trở thành bước đệm quan trọng định hình phong cách đặc trưng sau này của ông.

Ban đầu, Vũ Cao Đàm khởi nghiệp với điêu khắc và đạt được một số thành công, nhưng từ giữa những năm 1930, ông bắt đầu chuyển hướng mạnh mẽ sang hội họa. Đây được coi là bước ngoặt lớn, giúp ông tìm thấy ngôn ngữ biểu đạt phù hợp nhất với nội tâm nghệ sĩ.

Những sáng tác đầu tay của ông gây ấn tượng bởi cách sử dụng chất liệu phong phú, đặc biệt là sự ứng dụng kỹ thuật sơn mài mang đậm bản sắc Việt Nam trên nền tảng hội họa phương Tây.

Sau Thế chiến II, tên tuổi Vũ Cao Đàm lan tỏa khắp các trung tâm nghệ thuật châu Âu, nhiều tác phẩm của ông được trưng bày trong triển lãm quốc tế và dần khẳng định vị thế một danh họa Việt kiều được quốc tế công nhận.

Phong cách sáng tác và đặc trưng nghệ thuật

Trong tác phẩm của Vũ Cao Đàm, dấu ấn văn hóa Á Đông hiện lên rõ nét qua cách ông lựa chọn đề tài và xử lý bố cục. Ông thường lấy cảm hứng từ đời sống thường nhật, đặc biệt là hình tượng thiếu nữ Việt Nam, khung cảnh làng quê hay những khoảnh khắc sinh hoạt giản dị.

Các nhân vật trong tranh không chỉ mang vẻ đẹp thanh thoát, kín đáo mà còn gợi nên tinh thần thiền định và chiều sâu triết lý phương Đông. Nghệ sĩ cũng thường sử dụng gam màu trầm ấm, gợi nhớ đến nét đẹp cổ điển của nghệ thuật truyền thống Việt Nam, từ đó tạo nên không gian tranh vừa gần gũi vừa thấm đẫm tính Á Đông.

Bên cạnh nền tảng nghệ thuật truyền thống, Vũ Cao Đàm chịu tác động mạnh mẽ từ các trường phái hội họa phương Tây mà ông tiếp xúc trong thời gian học tập và làm việc tại Pháp. Những ảnh hưởng của trường phái Ấn tượng và Hậu ấn tượng được thể hiện qua cách ông xử lý ánh sáng mềm mại, tạo cảm giác lung linh, mờ ảo.

Trong khi đó, phong cách hiện đại châu Âu giúp ông mạnh dạn trong việc phá vỡ bố cục cứng nhắc, mang đến sự phóng khoáng và tự do cho hình khối nhân vật. Nhờ sự dung hòa này, tranh của Vũ Cao Đàm không chỉ mang tính phương Đông đặc trưng mà vẫn có sức sống và sự mới mẻ của hội họa thế giới hiện đại.

Các tác phẩm tiêu biểu của Vũ Cao Đàm

Thời kỳ đầu, Vũ Cao Đàm dành nhiều tâm huyết cho tranh lụa và sơn dầu với đề tài gắn bó quê hương. Một số tác phẩm tiêu biểu có thể kể đến như “Chân dung thiếu nữ trầm tư”, vẽ bằng mực và gouache trên lụa, gây dấu ấn mạnh bởi nét mặt oval thanh tú, gam màu trầm mặc và chiều sâu bố cục.

Dù sống lâu năm ở Pháp, họa sĩ vẫn luôn trân trọng và sáng tạo với chất liệu sơn mài truyền thống. Đặc biệt, các tác phẩm sơn mài như “Mẹ và con” không chỉ phô diễn kỹ thuật Việt mà còn thể hiện hiệu ứng ánh sáng mờ ảo, nhiều lớp lang tinh xảo chỉ có ở sơn mài. Ngoài ra, bức “Nhà thơ” sử dụng hòa sắc rực rỡ, phối hợp kỹ thuật ảnh hưởng chủ nghĩa Ấn tượng phương Tây với lớp nền màu đặc trưng của sơn mài, gợi cảm giác giao thoa Đông Tây rất rõ nét trong tranh ông.

Nhờ đó, Vũ Cao Đàm trở thành người tiên phong đưa sơn mài Việt Nam lên tầm quốc tế, ghi dấu ấn đậm nét trong dòng tranh nghệ thuật Việt kiều.

Chủ đề thiếu nữ và đời sống thường nhật là nguồn cảm hứng bất tận của Vũ Cao Đàm suốt sự nghiệp. Bức “Thiếu nữ mặc áo xanh trong phong cảnh” là minh chứng tiêu biểu – hình ảnh cô gái dịu dàng giữa thiên nhiên trữ tình, nổi bật nhờ gam màu xanh nhã nhặn.

Tác phẩm Thiếu nữ mặc áo xanh trong phong cảnh

Bên cạnh đó, “Thiếu nữ chải tóc” chạm vào trái tim người xem với nét đẹp e ấp, đôi mắt khép hờ và bố cục cân đối, giản dị mà đầy tinh thần nhân văn.

Vũ Cao Đàm không chỉ là một gương mặt tiêu biểu của hội họa Việt Nam hiện đại mà còn là cầu nối sáng tạo giữa nghệ thuật Á Đông và phương Tây, khẳng định vị thế của mình trên trường quốc tế. Những tác phẩm vượt thời gian của ông vẫn truyền cảm hứng mạnh mẽ cho các thế hệ sau về giá trị thẩm mỹ, chiều sâu nhân văn và khát vọng sáng tạo không ngừng.

Nếu bạn muốn tìm hiểu về những bức tranh cảm xúc của các họa sĩ Việt tài năng khác, hãy chiêm ngưỡng bộ sưu tập Tranh mới tại Artnam ngay!