Chân dung truyền thần. Nghệ thuật bắt trọn thần thái người mẫu
Nhiều bức tranh chân dung tuy được trau chuốt về hình dáng nhưng lại thiếu sức sống, không thể hiện được thần thái và cảm xúc thật sự của nhân vật. Khi chỉ dừng lại ở việc sao chép đường nét, tác phẩm dễ trở nên vô hồn, khiến người xem khó cảm nhận được câu chuyện và tâm hồn ẩn sau gương mặt.
Điều này làm giảm đáng kể giá trị nghệ thuật cũng như sức hút của bức tranh. Trong bài viết dưới đây, Artnam sẽ giới thiệu nghệ thuật chân dung truyền thần – thể loại hội họa đề cao khả năng nắm bắt tinh tế từng ánh mắt, nụ cười, cử chỉ, để tái hiện trọn vẹn cả diện mạo lẫn tâm hồn của người mẫu.
Vẽ chân dung truyền thần là gì?
Tranh chân dung truyền thần là thể loại tranh được vẽ tỉ mỉ đến từng chi tiết, nhằm tái hiện hình ảnh giống với mẫu thật nhất có thể. Không chỉ thể hiện chính xác các đặc điểm trên gương mặt, bức tranh còn phải truyền tải được thần thái và biểu cảm của nhân vật.
Điều này đòi hỏi người họa sĩ không chỉ có kỹ thuật vẽ và chuyên môn cao, mà còn cần sự kiên nhẫn cùng khả năng cảm nhận tinh tế.
Trong tranh chân dung truyền thần, đôi mắt luôn được xem là yếu tố quan trọng nhất. Bởi đôi mắt là nơi bộc lộ rõ nhất cảm xúc, tình cảm và khí chất của nhân vật. Chính vì vậy, đôi mắt thường được dùng làm tiêu chuẩn để đánh giá một bức tranh truyền thần có thật sự đẹp và “có hồn” hay không.
Lịch sử và sự phát triển của chân dung truyền thần tại Việt Nam
Nghệ thuật chân dung truyền thần xuất hiện ở Việt Nam từ khá sớm, gắn liền với nhu cầu lưu giữ hình ảnh và tưởng nhớ người thân trước thời kỳ nhiếp ảnh phổ biến. Vào thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX, các họa sĩ truyền thần thường làm việc ở những phố nghề, nhận vẽ theo yêu cầu từ ảnh hoặc ký ức của khách hàng.
Ban đầu, tranh truyền thần chủ yếu được thực hiện bằng màu bột hoặc sơn dầu, với kỹ thuật tỉ mỉ nhằm tái hiện chính xác khuôn mặt và thần thái nhân vật. Trong giai đoạn này, nghề truyền thần không chỉ phục vụ mục đích nghệ thuật mà còn mang giá trị tinh thần sâu sắc, thường xuất hiện trong các dịp lễ giỗ, thờ cúng.
Từ nửa cuối thế kỷ XX, khi nhiếp ảnh trở nên phổ biến, nhu cầu vẽ truyền thần có thời điểm giảm sút. Tuy nhiên, nhiều họa sĩ vẫn giữ nghề, đồng thời cải tiến kỹ thuật, kết hợp chất liệu mới như màu chì, pastel và acrylic.
Ngày nay, truyền thần tại Việt Nam đã có bước chuyển mình mạnh mẽ: một số nghệ sĩ áp dụng công nghệ số, phần mềm đồ họa để vẽ chân dung nhưng vẫn giữ được hồn cốt và cảm xúc đặc trưng của thể loại này.
Nhờ đó, tranh truyền thần không chỉ tồn tại như một nghề truyền thống mà còn tìm được chỗ đứng trong nghệ thuật đương đại, xuất hiện ở cả triển lãm trong nước lẫn quốc tế.
Dụng cụ vẽ tranh chân dung truyền thần
Khi vẽ tranh chân dung truyền thần, họa sĩ cần chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ phù hợp cho từng giai đoạn từ phác thảo đến hoàn thiện bức tranh. Dưới đây là những vật dụng quan trọng:
Bút chì cây: Tùy từng bước vẽ, người vẽ sẽ chọn độ đậm nhạt khác nhau:
- Bút chì HB, 2B: dùng cho phác thảo nét nhẹ, tạo đường viền ban đầu.
- Bút chì 6B, 8B: tạo mảng đậm, nhấn bóng và khối.
Bút chì than: Giúp tạo độ mềm mại và sắc nét, tăng chiều sâu cho bức tranh.
Bút chì phấn trắng và bút gel trắng: Dùng để lấy sáng ở những điểm quan trọng, tạo độ trong và nổi bật cho chân dung.
Bút di chì: Có 3 kích cỡ: lớn, vừa và nhỏ. Công dụng chính là tạo khối, diễn tả chuyển sắc mượt mà trên gương mặt.
Gôm (tẩy): Ba loại gôm phổ biến:
- Gôm dạng bút: tẩy chi tiết nhỏ.
- Gôm đen: tẩy mạnh các mảng đậm.
- Gôm đất sét: dễ tạo hình, dùng để nhấn sáng.
Giấy vẽ hoặc canvas:
- Giấy láng mịn hoặc giấy Canson: bám chì tốt, phù hợp vẽ truyền thần.
- Canvas: thích hợp cho tác phẩm có kích thước lớn hoặc muốn hiệu ứng bề mặt đặc biệt.
Keo xịt bảo quản: Sau khi hoàn thiện, xịt một lớp keo để chống lem và giữ tranh bền lâu.
Dụng cụ bổ trợ khác: Hũ bột than chì, cây nối chì hai đầu, than thỏi, dao rọc giấy… cũng là những vật dụng hữu ích trong quá trình vẽ.
Các bước vẽ tranh chân dung truyền thần
Vẽ tranh chân dung truyền thần là một quá trình đòi hỏi vừa kỹ thuật, vừa sự quan sát tinh tế để nắm bắt thần thái, không chỉ hình dáng. Dưới đây là các bước vẽ tranh chân dung truyền thần theo trình tự rõ ràng, dễ hiểu, và đủ chi tiết để bạn có thể hình dung quy trình từ đầu đến cuối:
Bước 1: Chuẩn bị
- Chọn ảnh mẫu: Nên chọn ảnh rõ nét, ánh sáng tốt, thể hiện rõ thần thái nhân vật.
- Chuẩn bị dụng cụ: bút chì nhiều độ đậm/nhạt, tẩy, giấy vẽ (hoặc canvas), bút di chì, bút gel trắng, keo xịt bảo quản…
- Xác định bố cục: Tính toán tỷ lệ gương mặt và vị trí trong khung hình.
Bước 2: Dựng hình
- Kẻ khung và đường trục dọc, ngang để định vị mắt, mũi, miệng.
- Vẽ phác tổng thể hình dáng đầu và các mảng lớn.
- Xác định đúng tỷ lệ tổng thể và chi tiết để hạn chế sai sót khi hoàn thiện.
Bước 3: Vẽ ngũ quan
- Vẽ chi tiết mắt, mũi, miệng, chân mày… theo đúng vị trí đã dựng.
- Quan sát kỹ biểu cảm và thần thái để tái hiện chính xác.
- Tập trung đặc biệt vào đôi mắt, vì đây là “linh hồn” của bức tranh.
Bước 4. Phân mảng & tạo sắc độ da
- Chia gương mặt thành ba vùng chính:
- Vùng đậm – khu vực khuất sáng, tạo chiều sâu.
- Vùng trung gian – phần chuyển tiếp giữa sáng và tối.
- Vùng sáng – những điểm hứng sáng trực tiếp.
- Dùng bút chì phù hợp để phủ mảng đậm/nhạt, tạo khối và độ mềm mại.
Bước 5. Tinh chỉnh & hoàn thiện
- Dùng gôm, bút gel trắng hoặc bút chì trắng để lấy sáng ở các điểm nổi bật: ánh mắt, đầu mũi, gò má, môi.
- Tăng tương phản để bức tranh nổi khối và sống động hơn.
- Xịt keo bảo quản để chống lem và giữ tác phẩm bền lâu.
FAQ – Câu hỏi thường gặp về tranh chân dung truyền thần
1. Chân dung truyền thần khác gì so với tranh chân dung thông thường?
Tranh chân dung truyền thần tập trung vào việc tái hiện hình ảnh giống thật đến từng chi tiết và truyền tải được thần thái, cảm xúc của nhân vật. Trong khi đó, tranh chân dung thông thường có thể thiên về phong cách nghệ thuật, sự sáng tạo và không nhất thiết phải giống tuyệt đối so với mẫu thật.
2. Tại sao đôi mắt lại được gọi là “điểm nhãn” và quan trọng đến vậy?
Đôi mắt được xem là “cửa sổ tâm hồn” – nơi thể hiện rõ cảm xúc, tính cách và khí chất của nhân vật. Trong tranh truyền thần, việc khắc họa đúng ánh nhìn, độ sáng và chiều sâu của đôi mắt quyết định phần lớn việc bức tranh có “có hồn” hay không.
3. Mất bao lâu để hoàn thành một bức tranh truyền thần chất lượng?
Thời gian hoàn thiện tùy thuộc vào kích thước tranh, độ phức tạp của chi tiết và chất liệu vẽ. Trung bình, một bức tranh truyền thần vẽ bằng chì hoặc màu có thể mất từ 3–7 ngày, trong khi các tác phẩm lớn hoặc yêu cầu tỉ mỉ cao có thể kéo dài đến vài tuần.
4. Truyền thần trên sứ có giữ được màu lâu không, có bền vĩnh cửu?
Tranh truyền thần trên sứ được nung ở nhiệt độ cao, màu sắc bám trực tiếp vào bề mặt men nên rất bền màu và khó bị phai. Nếu bảo quản tốt, tranh có thể giữ màu trong nhiều chục năm và gần như vĩnh cửu
Trên đây là những thông tin chi tiết mà Artnam chia sẻ về nghệ thuật chân dung truyền thần. Hy vọng bài viết này đã giúp quý khách hàng có cái nhìn tổng quan, rõ ràng hơn về giá trị, kỹ thuật và sức hút của thể loại hội họa độc đáo này.
