Bức tranh Mona Lisa bí mật phía sau nụ cười nổi tiếng thế giới
Mona Lisa hay còn được biết đến với những cái tên như La Gioconda hoặc La Joconde, là bức chân dung nổi tiếng bậc nhất thế giới do danh họa Leonardo da Vinci sáng tác vào thế kỷ 16 tại Florence, Ý. Tác phẩm được vẽ bằng chất liệu sơn dầu trên gỗ dương, ghi lại hình ảnh Lisa Gherardini người vợ của thương nhân Francesco del Giocondo. Ngày nay, bức tranh quý giá này đang được lưu giữ và trưng bày tại bảo tàng Louvre ở Paris, Pháp, với tên gọi chính thức là Chân dung Lisa Gherardini.
Điểm cuốn hút độc đáo của Mona Lisa nằm ở biểu cảm khuôn mặt đầy bí ẩn, nửa như cười nửa như trầm tư. Chính sự mơ hồ này, cùng với bố cục nửa người đặc biệt và bầu không khí huyền ảo bao quanh tác phẩm, đã tạo nên một sức mê hoặc không thể cưỡng lại. Bức tranh không chỉ là biểu tượng của nghệ thuật Phục Hưng Ý, mà còn trở thành chủ đề của vô số nghiên cứu, truyền thuyết và bản sao trên toàn thế giới.
Một điều thú vị ít người biết có một bản phác thảo bằng chì than và graphite được cho là bản vẽ thử của Leonardo về Mona Lisa, hiện đang được lưu giữ tại Bộ sưu tập Hyde, Glens Falls, New York (Mỹ).
Giới thiệu tác phẩm Mona Lisa
Bức Mona Lisa, hay còn gọi là La Gioconda là một kiệt tác chân dung nổi tiếng của danh họa Leonardo da Vinci. Ông bắt đầu vẽ bức tranh này vào khoảng năm 1503 và hoàn thành vào năm 1517, trong thời kỳ Phục Hưng rực rỡ. Với nụ cười bí ẩn và giá trị lịch sử đặc biệt, tác phẩm không chỉ là biểu tượng của nghệ thuật phương Tây mà còn là điểm đến không thể bỏ qua tại bảo tàng Louvre, Paris, thu hút hàng triệu du khách yêu nghệ thuật từ khắp nơi trên thế giới mỗi năm.
Vì sao Mona Lisa lại trở thành bức tranh nổi tiếng nhất thế giới?
Khi nhắc đến Mona Lisa, người ta không chỉ nhớ đến nụ cười bí ẩn mà còn tò mò về lý do tại sao bức tranh này lại nổi tiếng đến vậy. Danh tiếng của Mona Lisa đến từ nhiều yếu tố kết hợp: kỹ thuật hội họa tinh xảo của Leonardo da Vinci, ánh mắt mơ hồ và biểu cảm khó đoán của người phụ nữ trong tranh đã khiến bao thế hệ phải say mê. Không những thế, câu hỏi “Bức tranh Mona Lisa có ý nghĩa gì?” vẫn luôn là đề tài khiến giới nghiên cứu nghệ thuật tranh luận không ngừng, góp phần làm tăng thêm sức hấp dẫn cho kiệt tác này. Nhờ đó, Mona Lisa không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là biểu tượng toàn cầu của sự bí ẩn và vẻ đẹp vượt thời gian.
Giá trị nghệ thuật độc đáo của bức tranh Mona Lisa
Mona Lisa không chỉ nổi bật vì độ nổi tiếng mà còn được đánh giá là một trong những kiệt tác có giá trị nghệ thuật cao nhất trong lịch sử hội họa. Một trong những yếu tố quan trọng làm nên điều đó chính là kỹ thuật sfumato phương pháp vẽ độc đáo của Leonardo da Vinci, giúp làm mềm các ranh giới màu sắc, tạo ra hiệu ứng mờ ảo và sống động như thật. Không dừng lại ở kỹ thuật tinh xảo, bức tranh còn khiến người xem say mê bởi đôi mắt sâu thẳm và nụ cười bí ẩn, gợi lên cảm xúc khó tả mà đến nay vẫn là chủ đề phân tích của giới nghệ thuật. Chính sự kết hợp giữa kỹ thuật hoàn hảo và chiều sâu cảm xúc đã nâng tầm Mona Lisa thành biểu tượng nghệ thuật vượt thời gian.
Bức tranh Mona Lisa có thực sự hoàn chỉnh?
Với phần lớn người xem, Mona Lisa là một kiệt tác hoàn hảo không tì vết. Tuy nhiên, nhiều nhà sử học nghệ thuật lại tin rằng bức tranh nổi tiếng này thực chất chưa bao giờ được hoàn thành. Leonardo da Vinci đã ngừng vẽ trong suốt 5 năm cuối đời, và Mona Lisa được cho là một trong những tác phẩm còn dang dở của ông.
Một giả thuyết nổi bật đến từ nhà sử học Alessandro Vezzosi người đã phát hiện ra một bức chân dung cho thấy Leonardo với cánh tay được băng bó. Vezzosi tin rằng ông có thể đã bị liệt nửa người bên phải, điều này gây khó khăn lớn trong việc cầm cọ, dù Leonardo thuận tay trái nhưng lại thường vẽ bằng tay phải.
Năm 2009, một nhóm bác sĩ đã đưa ra thêm một quan điểm khác thay vì đột quỵ, Leonardo có thể đã bị tổn thương dây thần kinh sau một cú ngã do ngất xỉu. Họ cho rằng ông không hề có dấu hiệu rối loạn nhận thức một triệu chứng phổ biến ở người bị đột quỵ điều này càng làm tăng khả năng chấn thương thần kinh là nguyên nhân khiến ông không thể hoàn tất tác phẩm.
Isleworth Mona Lisa – Bản phác thảo ban đầu của kiệt tác Mona Lisa?
Trước khi thế giới biết đến Mona Lisa với nụ cười bí ẩn, có một phiên bản khác mang tên Isleworth Mona Lisa đã từng xuất hiện. Bức tranh này có nhiều điểm tương đồng đáng kinh ngạc với kiệt tác của Leonardo da Vinci từ đôi lông mày mảnh, nét mặt tinh tế cho đến bố cục tổng thể. Tuy nhiên, nhân vật trong Isleworth có gương mặt trẻ hơn đáng kể và khung cảnh phía sau cũng hoàn toàn khác biệt.
Bức họa được phát hiện tại một trang viên cổ ở Somerset, Anh, ngay trước Thế chiến thứ nhất, và nhanh chóng thu hút sự chú ý của giới nghiên cứu. Một số nhà sử học tin rằng nhân vật trong tranh chính là Lisa Gherardini nhưng ở thời điểm trẻ hơn khoảng 10 năm so với phiên bản Mona Lisa nổi tiếng. Đặc biệt, tại một hội nghị nghiên cứu năm 2012, các chuyên gia đã đưa ra nhận định rằng Isleworth Mona Lisa có thể là bản phác thảo đầu tiên do chính Leonardo da Vinci thực hiện, mở ra một chương mới đầy hấp dẫn trong hành trình tìm hiểu về nguồn gốc của kiệt tác hội họa vĩ đại nhất thế giới.
Kiệt tác được vẽ trên gỗ, không phải trên vải canvas
Không giống như tranh hiện đại thường được vẽ trên vải canvas, Mona Lisa của Leonardo da Vinci lại được thực hiện trên những tấm gỗ dương mỏng. Trước thế kỷ 16, việc sử dụng gỗ làm bề mặt hội họa là điều phổ biến, bởi vào thời điểm đó, canvas vẫn chưa được sử dụng rộng rãi thậm chí trước năm 1470, loại vải này gần như không xuất hiện trong hội họa châu Âu.
Tuy nhiên, sau hơn 500 năm tồn tại, chất liệu gỗ cũng bộc lộ những vấn đề do thời gian và môi trường gây ra. Vào năm 2004, các chuyên gia tại bảo tàng Louvre đã phát hiện phần gỗ bên dưới bức tranh Mona Lisa bắt đầu bị lõm xuống và cong vênh. Nguyên nhân là do đặc tính hút ẩm của gỗ giống như một miếng bọt biển khiến nó thay đổi hình dạng theo độ ẩm trong không khí. Điều này cho thấy dù là kiệt tác vĩ đại đến đâu, thì vật liệu cũng cần được bảo quản và theo dõi nghiêm ngặt qua thời gian.
Leonardo da Vinci chưa bao giờ giao bức tranh cho chủ nhân thực sự
Theo nhiều tài liệu lịch sử, bức tranh Mona Lisa được cho là do Francesco del Giocondo một thương gia giàu có ở Florence đặt vẽ vào năm 1503 để tặng vợ mình, bà Lisa Gherardini. Tuy nhiên, điều đặc biệt là Leonardo da Vinci chưa từng trao lại bức tranh này cho gia đình Giocondo.
Leonardo đã dành 4 năm để hoàn thiện bức chân dung, và thậm chí sau đó vẫn liên tục chỉnh sửa thêm trong nhiều năm tiếp theo. Ông luôn giữ bức tranh bên mình, thậm chí mang theo khi chuyển đến Pháp. Tại đây, Mona Lisa được vua François I mua lại với giá 4.000 écus vàng, một khoản tiền lớn thời bấy giờ. Ngoại trừ một lần bị đánh cắp vào đầu thế kỷ 20, Mona Lisa đã được lưu giữ tại Pháp suốt hơn 500 năm qua.
Điều gì khiến Leonardo không giao tranh? Không ai biết chắc. Một số giả thuyết cho rằng Mona Lisa không chỉ là chân dung của một người phụ nữ cụ thể, mà là hình ảnh lý tưởng hóa, kết hợp từ nhiều gương mặt khác nhau. Có người còn cho rằng đó chỉ là sản phẩm từ trí tưởng tượng phong phú của Leonardo da Vinci một hình tượng hoàn mỹ mà ông đã theo đuổi suốt đời.
Liệu Mona Lisa có phải là bức chân dung tự họa?
Một giả thuyết đầy táo bạo và thú vị cho rằng Mona Lisa không phải là chân dung của Lisa Gherardini vợ thương gia Francesco del Giocondo mà thực chất là bức chân dung tự họa của chính Leonardo da Vinci. Điều này có thể lý giải vì sao bức tranh chưa bao giờ được giao cho người đặt vẽ.
Năm 2010, các nhà nghiên cứu đã lên kế hoạch khai quật hài cốt của Leonardo tại Nhà nguyện Thánh Hubert, thuộc Thung lũng Loire (Pháp), để tiến hành xét nghiệm ADN và xác định niên đại carbon nhằm kiểm chứng giả thuyết này. Tuy nhiên, vẫn chưa thể xác nhận danh tính chính xác của ngôi mộ, vì nơi an nghỉ ban đầu của ông tại Château d’Amboise đã bị phá hủy trong thời kỳ Cách mạng Pháp.
Dù chưa có bằng chứng xác thực, nhưng với một thiên tài như Leonardo người nổi tiếng với sự tinh quái, đam mê ẩn dụ, biểu tượng và những bí mật khó đoán thì việc giấu khuôn mặt chính mình sau nụ cười Mona Lisa có lẽ lại là điều hoàn toàn hợp lý.
Mona Lisa có thể đang mang thai khi được vẽ
Một trong những giả thuyết thú vị nhất về bức tranh Mona Lisa chính là: người phụ nữ trong tranh có thể đang mang thai vào thời điểm Leonardo da Vinci bắt đầu sáng tác. Theo các nhà sử học, Lisa del Giocondo – nguyên mẫu được cho là của bức tranh từng sinh sáu người con, và con trai thứ hai của bà, Andrea, chào đời vào năm 1502. Điều này hoàn toàn trùng khớp với thời điểm Mona Lisa bắt đầu được vẽ, vào khoảng năm 1503.
Hơn thế nữa, các bản quét 3D hiện đại đã tiết lộ những chi tiết ẩn dưới lớp sơn tối màu theo thời gian. Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng Lisa đang quàng một chiếc khăn mỏng trong suốt qua vai gọi là guarnello. Đây là loại khăn thường được phụ nữ Italy thời Phục Hưng sử dụng trong giai đoạn mang thai hoặc sau khi sinh con. Ngoài ra, kiểu tóc của bà cũng được búi cao, đầu đội khăn lưới một phong cách phổ biến với các bà mẹ thời bấy giờ.
Giả thuyết cho rằng chồng của Lisa – Francesco del Giocondo đã đặt Leonardo vẽ bức chân dung này như một cách kỷ niệm sự ra đời của đứa con thứ hai. Nếu đúng như vậy, thì Mona Lisa không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật vĩ đại, mà còn là biểu tượng cảm động của tình cảm gia đình và thiên chức làm mẹ trong văn hóa Phục Hưng.
Mona Lisa – Bức tranh có mức định giá bảo hiểm cao nhất trong lịch sử
Năm 1962, khi Mona Lisa chính thức được giới thiệu rộng rãi ra thế giới, bức tranh đã thiết lập một kỷ lục chưa từng có: được định giá bảo hiểm lên đến 100 triệu USD, con số cao nhất lịch sử vào thời điểm đó. Theo tính toán theo thời giá năm 2022, con số này tương đương khoảng 957 triệu USD gần chạm mốc 1 tỷ đô!
Dù có giá trị bảo hiểm khổng lồ, nhưng các chuyên gia tại bảo tàng Louvre đã đưa ra một quyết định táo bạo: không mua bảo hiểm. Thay vào đó, họ chọn cách đầu tư mạnh vào hệ thống an ninh và bảo mật, vì theo họ, đây không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà là quốc bảo.
Như chuyên gia Gumppenberg từng nhận định, nếu Mona Lisa không may bị hư hỏng, trách nhiệm không chỉ thuộc về một cá nhân hay tổ chức, mà là của cả một quốc gia. Điều đó cho thấy giá trị của bức tranh vượt xa mọi con số là biểu tượng văn hóa và di sản sống của nước Pháp và thế giới.
Bức tranh Mona Lisa có ý nghĩa gì?
Mona Lisa không chỉ đơn thuần là một bức chân dung. Đó là tác phẩm chứa đựng vô số thông điệp, và điều kỳ diệu nằm ở chỗ mỗi người xem đều có thể cảm nhận nó theo cách riêng của mình.
Nhiều nhà phê bình cho rằng nụ cười của Mona Lisa tượng trưng cho sự mãn nguyện nội tâm, trong khi đôi mắt bí ẩn lại tạo ra một cảm giác kết nối lạ lùng như thể cô đang dõi theo từng bước chân của người xem. Chính sự sống động này đã khiến cho bức tranh trở nên cuốn hút đến lạ thường.
Về mặt triết lý, Leonardo da Vinci không chỉ vẽ một người phụ nữ, mà còn khéo léo gửi gắm hai mâu thuẫn cơ bản trong tâm hồn con người: giữa niềm vui và sự trầm tư, giữa thực tại và giấc mơ. Đó là sự giao thoa tinh tế giữa lý trí và cảm xúc, giữa cái hữu hình và cái vô hình.
Chính vì thế, Mona Lisa đã trở thành biểu tượng của vẻ đẹp tâm hồn vượt thời gian. Không dừng lại ở vẻ bề ngoài, cô đại diện cho chiều sâu, sự tĩnh tại và vẻ đẹp đến từ bên trong. Đây là lý do tại sao, dù đã hơn 500 năm trôi qua, cách người ta cảm nhận về Mona Lisa vẫn luôn thay đổi và làm mới qua từng thế hệ.
Không chỉ dừng lại ở nghệ thuật, bức tranh còn trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho văn học, điện ảnh và văn hóa đại chúng. Từ thơ ca, phim ảnh cho đến các tác phẩm hội họa hiện đại, hình ảnh Mona Lisa đã được biến hóa và tái hiện theo muôn hình vạn trạng như một biểu tượng sống của nghệ thuật toàn cầu.
Cảm nhận về bức tranh Mona Lisa qua góc nhìn người xem
1. Vẻ đẹp bí ẩn cuốn hút qua ánh mắt và nụ cười
Mona Lisa luôn khiến người xem phải dừng lại thật lâu để chiêm ngưỡng. Ánh mắt tưởng như theo dõi ta ở mọi góc nhìn, kết hợp với nụ cười lặng lẽ vừa ấm áp, vừa gợi cảm giác xa cách đã tạo nên một bức chân dung mang tính đa nghĩa sâu sắc. Đây chính là điểm khiến người ta không ngừng tự hỏi: “Bức tranh Mona Lisa có ý nghĩa gì?”
Nhiều nhà phê bình cho rằng nụ cười của người phụ nữ trong tranh chính là biểu tượng của niềm vui xen lẫn sự trầm tư, thể hiện những mâu thuẫn tinh tế trong cảm xúc con người điều mà Leonardo da Vinci đã tài tình thể hiện bằng kỹ thuật sfumato.
2. Mona Lisa trong văn hóa đại chúng
Không chỉ dừng lại trong các viện bảo tàng hay sách lịch sử mỹ thuật, cảm nhận về Mona Lisa đã lan tỏa rộng rãi sang văn hóa đại chúng. Bức tranh xuất hiện trong hàng loạt:
- Bộ phim điện ảnh nổi tiếng (như The Da Vinci Code)
- Bài hát, clip âm nhạc
- Tranh biếm họa, quảng cáo
- Và hàng ngàn biến thể trên mạng xã hội
Mona Lisa trở thành biểu tượng toàn cầu cho vẻ đẹp bí ẩn, vượt xa khỏi khuôn khổ một tác phẩm nghệ thuật cổ điển.
3. Ý nghĩa vượt thời gian của bức tranh Mona Lisa
Bức tranh Mona Lisa không chỉ nổi bật về kỹ thuật với sự hòa trộn hoàn hảo giữa đường nét, ánh sáng, bố cục mà còn để lại thông điệp sâu sắc về con người và cảm xúc.
Từ góc độ triết học, cô đại diện cho vẻ đẹp tâm hồn vượt qua mọi giới hạn thời gian và không gian. Với mỗi thế hệ, bức tranh lại mở ra một cách cảm nhận mới, phản ánh chiều sâu văn hóa và sự thay đổi trong cách nhìn về phụ nữ và nghệ thuật.
Tranh Mona Lisa giá bao nhiêu?
Rất nhiều người thắc mắc: Bức tranh Mona Lisa có giá bao nhiêu? Câu trả lời ngắn gọn là: gần như vô giá.
Theo luật pháp hiện hành tại Pháp, Mona Lisa là tài sản quốc gia và thuộc sở hữu của toàn thể người dân Pháp. Vì vậy, việc bán bức tranh này là điều gần như không thể xảy ra không chỉ vì giá trị tiền bạc, mà còn vì ý nghĩa lịch sử, văn hóa và tinh thần to lớn mà nó mang lại.
Tuy nhiên, để có cái nhìn rõ hơn, chúng ta có thể tham khảo mức định giá bảo hiểm được đưa ra vào năm 1962, khi Mona Lisa được mượn để triển lãm tại Mỹ. Lúc đó, bức tranh được định giá 100 triệu USD một con số kỷ lục được ghi nhận trong Sách Kỷ lục Guinness. Tính theo lạm phát đến thời điểm năm 2022, giá trị này tương đương hơn 834 triệu USD.
Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 năm 2020, doanh nhân người Pháp Stephane Distinguin từng đưa ra một ý tưởng gây tranh cãi: bán Mona Lisa để cứu nền kinh tế Pháp. Ông ước tính bức tranh có thể trị giá đến 50 tỷ USD, dựa trên lượng doanh thu và tầm ảnh hưởng toàn cầu mà nó tạo ra. Tuy nhiên, phần lớn các chuyên gia nghệ thuật đã phản đối kịch liệt đề xuất này, cho rằng con số đó quá phi thực tế và việc bán một biểu tượng văn hóa như Mona Lisa là không thể chấp nhận được.
Câu hỏi thường gặp về bức tranh Mona Lisa
1. Ai là người mẫu trong bức tranh Mona Lisa?
Người mẫu được cho là Lisa Gherardini, vợ của thương gia Francesco del Giocondo tại Florence. Vì thế, bức tranh còn được gọi là La Gioconda, có nghĩa là người phụ nữ vui vẻ trong tiếng Ý.
2. Nụ cười của Mona Lisa có ý nghĩa gì?
Nụ cười bí ẩn này đã khiến hàng triệu người mê mẩn. Có lúc tưởng như cô đang mỉm cười nhẹ nhàng, nhưng cũng có lúc lại như đang ẩn giấu một nỗi niềm khó tả. Đây chính là kết quả của kỹ thuật sfumato – kỹ thuật vẽ làm mờ ranh giới giữa các lớp màu, tạo ra chiều sâu cảm xúc mà ít họa sĩ nào sánh được.
3. Bức tranh được vẽ bằng chất liệu gì và mất bao lâu?
Leonardo da Vinci sử dụng sơn dầu trên gỗ dương để thực hiện Mona Lisa. Ông bắt đầu vẽ từ năm 1503 và mất khoảng 4 năm để hoàn thành, nhưng còn tiếp tục chỉnh sửa suốt nhiều năm sau đó – cho thấy sự cầu toàn tuyệt đối trong nghệ thuật của ông.
4. Tại sao Mona Lisa lại nổi tiếng đến vậy?
Ngoài kỹ thuật bậc thầy và biểu cảm đặc biệt, bức tranh Mona Lisa trở nên nổi tiếng toàn cầu sau sự kiện bị đánh cắp vào năm 1911 và được tìm thấy 2 năm sau. Sự kiện gây chấn động này khiến tên tuổi của bức tranh lan truyền khắp thế giới. Kể từ đó, Mona Lisa được xem là biểu tượng của nghệ thuật phương Tây, thu hút hàng triệu lượt người chiêm ngưỡng tại bảo tàng Louvre, Pháp mỗi năm.
Tổng Kết
Artnam hy vọng rằng bạn đã hiểu thêm về giá trị đặc biệt của Mona Lisa một tác phẩm không chỉ để ngắm, mà để suy ngẫm. Nếu bạn yêu thích nghệ thuật và đang tìm kiếm cảm hứng cho không gian sống của mình, đừng ngần ngại ghé thăm bộ sưu tập tranh chân dung tại Artnam. Tại đây, bạn có thể tìm thấy những phiên bản tranh đầy cảm xúc, giúp bạn mang nghệ thuật đích thực vào trong từng góc nhỏ của ngôi nhà.
